شناسایی و تبیین عوامل موثر بر دکترین پدافند غیرعامل؛ مورد مطالعه شهر مقدس مشهد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی مدیریت راهبردی پدافند غیر عامل، دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران. ‏

2 استادیار گروه مدیریت راهبردی پدافند غیرعامل دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و هیئت علمی دانشگاه فرماندهی ‏و ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران ، تهران، ایران

3 دانشجوی مدیریت راهبردی پدافند غیر عامل، دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی، ،تهران ،ایران.

4 دانشجوی مدیریت راهبردی پدافند غیر عامل، دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران‏

5 استادیار دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی،تهران،ایران.

10.22034/qjimdo.2021.292567.1426

چکیده

زمینه و هدف: عدم کنترل‌های مناسب و متمرکز نبودن برنامه‌های توسعه کلان‌شهرها به مهاجرت‌های بی‌رویه و در نتیجه ایجاد مجموعه‌ای از ناهنجاری‌ها و آسیب‌پذیری‌ها منجر شده است و در پی آن لزوم توجه هر چه بیشتر به مباحث پدافند غیرعامل برای کاهش آسیب‌پذیری، تسهیل مدیریت بحران، استمرار خدمات ضروری، بازدارندگی دفاعی و افزایش پایداری شهرها احساس شده است. بر این اساس، در این پژوهش به شناسایی و تبیین عوامل مؤثر بر دکترین پدافند غیرعامل در کلان شهر مشهد پرداخته شده است.
روش‌شناسی: پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش اجرا، پژوهشی توصیفی-همبستگی است. جامعه آماری تحقیق شامل همه خبرگان و صاحب‌نظران دستگاه‌های لشکری و کشوری آشنا به مباحث پدافند غیرعامل در حوزه کلان‌شهرها بود و با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند، تعداد 45 نفر به عنوان افراد نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها شامل پرسشنامه‌های استانداردی بود که روایی آن‌ها از طریق روایی محتوا و سازه و پایایی آن‌ها از طریق آلفای کرونباخ تأیید شد.
یافته‌ها: بر اساس تحلیل داده‌ها، قابلیت تاب‌آوری، مکان‌یابی و مکان‌گزینی، ایمن‌سازی و استحکام‌بخشی و آمایش شهری از عوامل مؤثر بر دکترین پدافند غیرعامل در حوزه کلان‌شهر مشهد بودند. ارزیابی اصول دکترین پدافند غیرعامل کالبدی کلان‌شهر مشهد تحلیل نشان داد که قابلیت تاب‌آوری با میانگین 85/3، مکان‌یابی و مکان‌گزینی با میانگین 75/3 و ایمن‌سازی و استحکام‌بخشی با میانگین 74/3 و آمایش شهری با میانگین 63/3 دارای بیشترین میانگین بودند.
نتیجه‌گیری: عدم رعایت اصول و ملاحظات پدافند غیرعامل در ایجاد و توسعه فضای کالبدی کلان‌شهر مشهد علاوه بر آسیب‌پذیری در حین تهدید به بروز خسارات جبران‌ناپذیر منجر می‌شود.

کلیدواژه‌ها


بی‌نا (1397). آنچه شهرداران از پدافند غیرعامل باید بدانند. تهران: انجمن علمی پدافند غیرعامل کشور، چاپ اول.
بی‌نا، (1388). تعریف مجموعه شهری و تبیین شاخص‌های آن، مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در تاریخ 31/01/1388. تهران: وزارت راه و شهرسازی، دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران.
بی‌نا، (1393). سیاست‌های کلی نظام در بخش شهرسازی مصوب مقام معظم رهبری (مدظله) (مصوب 27/07/1381 - ابلاغی 29/11/81). تهران: سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور.
بی‌نا، (1395). مقررات ملی ساختمان ایران، مبحث بیست و یک پدافند غیرعامل. ویرایش دوم، تهران: انتشارات مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی.
رضازاده، آرش؛ داوری، علی (1393). مدل‌سازی معادلات ساختاری با نرم افزار pls. تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی.
شامحمدی، محمد (1393). رهنامه پدافند غیرعامل جمهوری اسلامی ایران در برابر تهدیدات ناهمگون. تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی، دانشکده دفاع.
صلیبا، جمیل (1370). واژه‌نامه فلسفه و علوم اجتماعی. ترجمه: کاظم برگ نیسی و صادق سجادی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
طلوعی، محمود (1372). فرهنگ جامع سیاسی. تهران: علم و سخن.
مدیری، مهدی؛ حیاتی، سلمان؛ رضایی مقدم، علی (1396). تحلیل و بررسی الگوی توسعه فضایی کلان‌شهر مشهد. مدیریت شهری، شماره 46، بهار.
موحدی‌نیا، جعفر (1383). دفاع غیرعامل. تهران: انتشارات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
موحدی‌نیا، جعفر (1385). مفاهیم نظری و عملی دفاع غیرعامل. تهران: مرکز برنامه‌ریزی و تألیف کتب درسی ستاد مشترک سپاه، چاپ اول.
موغلی، مرضیه؛ متقی، افشین؛ حسینی امینی، حسن (1394). پدافند غیرعامل؛ امنیت ملی و شهر. تهران: نشر انتخاب.
هاشمی فشارکی، سید جواد (1392). تدوین ملاحظات راهبردی دفاع غیرعامل و اعمال آن در طرح جامع شهرها در برابر تهدید ناهمطراز (مطالعه موردی شهر اصفهان). تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی، دانشکده دفاع.
Chang SE, (2004). Modeling Spatial Economic Impacts of Disasters, Springer – Verlag, Berlin, Germany.
Comfort, L (2006). Cities at risk: Hurricane and Katrina and drowning of New Orleans. Urban Affaire Review41, 501-516.
 Kim, yung wook (2008). Negotiating with terrorists: The iterated game of the Taliban Korean hostage case. Journal of Public Relations Review, 34, Seoul.