پیشایندها و پسایندهای رفتارهای ضد تولید در سازمان‌های دفاعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مدیریت، دانشکده مدیریت، دانشگاه علوم و فنون هوایی شهید ستاری، تهران، ایران

2 دکتری مدیریت بازرگانی، مدرس دانشکده مدیریت، دانشگاه علوم و فنون هوایی شهید ستاری، تهران، ایران

3 استادیار گروه مدیریت، دانشکده مدیریت ، دانشگاه هوایی شهید ستاری، تهران، ایران

10.22034/qjimdo.2022.328883.1487

چکیده

زمینه و هدف: بروز رفتارهای ضد تولید به افزایش هزینه‌های سازمان، کاهش استانداردهای کیفیت و کمیت در تولیدات و خدمات، اتلاف و استفاده‌های شخصی از اموال و منابع سازمان، کاهش بهره‌وری و عملکرد سازمانی کارکنان و افزایش استرس محیط کار منجر خواهد شد. بر این اساس، در این پژوهش به شناسایی پیشایندها و پسایندهای رفتارهای ضد تولید در سازمان‌های دفاعی دانش‌بنیان و فناور پرداخته شده است.
روش‌شناسی: این پژوهش از نظر هدف از نوع کاربردی و از نظر روش نوعی پژوهش کیفی و اکتشافی است. داده‌های پژوهش شامل مقالات و مستندات علمی و مصاحبه با خبرگان سازمان‌های دفاعی دانش‌بنیان بود. نمونه‌گیری به روش هدفمند و قضاوتی انجام شد و با تعداد 14 نفر مصاحبه نیمه‌ساختاریافته انجام شد. اطلاعات به‌دست‌آمده با استفاده از روش گراندد تئوری (رویکرد ظاهر شونده گلیزر) و نرم‌افزار مکس‌کیودی‌ای تحلیل شدند. روایی پژوهش، از طریق تأیید اعضاء و مشارکت‌کنندگان و پایایی آن از روش توافق مشارکت‌کنندگان و ضریب توافق 81 درصد حاصل گردید.
یافته‌ها: پس از تحلیل مقالات، اسناد و مصاحبه‌ها تعداد 544 کد اولیه شناسایی شد. در یک فرایند چندمرحله‌ای کدگذاری، پیشایندهای رفتارهای ضد تولید در سازمان‌های دانش‌بنیان و فناور شامل چهار بعد عوامل مدیریتی، عوامل سازمانی، عوامل فرهنگی اجتماعی و عوامل فردی و پسایندهای رفتارهای ضد تولید شامل دو بعد فردی و سازمانی بودند.
نتیجه‌گیری: با شناسایی و کنترل پیشایندهای رفتارهای ضدتولید در سازمانهای دفاعی، امکان مدیریت و کاهش رفتارهای ضدتولید در این سازمان­ها محقق می­گردد و به تبع آن امکان کنترل و کاهش پیامدهای منفی این نوع رفتارها در سطح فردی و سازمانی قابل دستیابی خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


آذر، عادل؛ عین علی، محسن و باقری قره‌بلاغ، هوشمند. (1399). تأملی بر پیشایندهای رفتارهای انحرافی کارکنان با تأکید بر تعدیل‌گری شفافیت نقش در شرکت گاز استان سمنان. مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت، ۱۲(۴۵)، ۳-۲۴.
براتی، هاجر؛ عریضی، حمیدرضا؛ براتی، آذر؛ سرهنگی، کامران و رنجبر، حمیدرضا.(1392). تأثیر عدالت سازمانی و جوسازمانی بر رفتارهای ضد تولید. مجله علمی مدیریت فرهنگ‌سازمانی، 11(4), 181-197.
پاشا، نسترن؛ شاکری نیا، ایرج و ابوالقاسمی، عباس.(1396). رابطه رفتارهای شهروندی سازمانی، معنویت سازمانی و سرمایه اجتماعی با رفتارهای ضد تولید کارکنان، نشریه علمی مطالعات روانشناسی صنعتی و سازمانی، 1(4) ، 91-111.
پیام، مهدی؛ بشلیده، کیومرث؛ هاشمی، اسماعیل و نعامی، عبدالزهرا.(1398). بررسی تأثیر هوش معنوی و قدردانی بر رفتار شهروندی سازمانی و رفتار ضد تولید؛ نقش میانجی‌تر تعهد سازمانی و اشتیاق شغلی در کارکنان دانشگاه شهید چمران اهواز. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 2(20)، 1-12.
حسین پور طولازدهی، شهره؛ زین آبادی، حسن رضا؛ علیمردانی، اکرم و کرد فیروزجایی، فهیمه .(1395). تأملی بر رفتارهای ضد تولیدی معلمان در تدریس: واکاوی نشانگان، ابعاد و ارزیابی وضع موجود در مدارس شهر تهران. فصلنامه علمی - پژوهشی تعلیم و تربیت، 1(32)، 144-117.
خمرنیا، محمد و باغبانیان، عبدالوهاب .(1392). بررسی عوامل سازمانی و مدیریتی مؤثر بر میزان تخلفات اداری کارکنان شاغل در بیمارستان امام علی(ع) شهر زاهدان. مجله علمی علوم پزشکی صدرا، 1(7)،11-21.
ساغروانی، سیما؛ مرتضوی، سعید؛ لگزیان، محمّد و رحیم نیا، فریبرز.(1393). «تحمیل» نظریه به داده‌ها و یا «ظهور» نظریه از داده‌ها: نظریه‌پردازی در علوم انسانی و اجتماعی با روش شناسیِ نظریۀ داده بیناد. پژوهش‌نامه مبانی تعلیم و تربیت، 4(1), 151-170.
صباحی، پرویز؛ نوری، ابوالقاسم؛ عریضی سامانی، سیدحمیدرضا و گل پرور، محسن.(1388). سهم عوامل عاطفی و شناختی در رفتار ضد تولید کارکنان. پژوهش‌های روان شناختی،1(24)، 44-62.
صفری، علی؛ راد، شیما و گلشاهی، بهنام.(1395). بررسی تأثیر بازاریابی اجتماعی برکاهش رفتارهای ضد تولید کارکنان. مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت. ۷ (۲۷)، 122-101.
ضرغامی فر، مژگان و آذر، عادل.(1392). تحلیلی بر شیوه نگاشت شناختی در ساختاربندی داده‌های کیفی مطالعات سازمانی، فصلنامه مطالعات رفتار سازمانی، 1 و 2 (3)، 159-185.
عباسی، حسن.(1399). ارزیابی تأثیر اعتماد سازمانی بر رفتارهای ضد تولید سازمانی کارکنان شرکت نفت و گاز زاگرس جنوبی، مجله دستاوردهای نوین در مطالعات علوم انسانی،3 (30)، 50-66.
عواطفی منفرد، احسان؛ مهداد، علی؛ میرجعفری، سید احمد و رضایی، طاهره.(1390). رابطه مؤلفه‌های سلامت روان‌شناختی محیط کار با اعتماد سازمانی و رفتارهای ضد تولید. فصلنامه روان‌شناسی تحلیلی شناختی، 2(9)، 63-73.
قاسمی نژاددهکردی، آتوسا؛ امیرتاش، علی محمد و اصلانخانی، محمد علی.(1396). اثر عدالت سازمانی بر رفتارهای ضد تولید با میانجی‌گری عواطف شغلی: موردمطالعه کارکنان ادارات ورزش و جوانان استان خوزستان. مدیریت منابع انسانی در ورزش، 5(1)، 117-131.
قاسمی نژاددهکردی، آتوسا؛ امیرتاش، علی محمد و اصلانخانی، محمد علی.(1396). اثر استرس شغلی بر رفتار ضد تولید با میانجی‌گری عواطف شغلی: موردمطالعه کارکنان ادارات ورزش و جوانان استان خوزستان. فصلنامه علمی - پژوهشی روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، 8(30)، 1-16.
کرسول، جان دبلیو.(1391). طرح پژوهشی رویکردهای کیفی، کمی و ترکیبی. ترجمه علیرضا کیامنش و مریم دانای طوس. تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه علامه طباطبایی.
کیوان آرا، امیر؛ اعتباریان خوراسگانی، اکبر و رشیدپور، علی.(1400). نوع‌شناسی رفتار سازمانی کارکنان ناخشنود سازمان‌های فرهنگی بر پایه ابعاد باورمندی (سطحی/ عمیق) و رفتار (فعالانه/منفعلانه). فصلنامه علمی مدیریت سازمان‌های دولتی، 9(شماره 3 (پیاپی 35)), 97-112.
گل پرور محسن و خاکسار سروره.(1387). رفتارهای ضد تولید از دیدگاه سرپرستان و مدیران صنایع و سازمان‌ها. اخلاق در علوم و فناوری،3(3و4)، 18-26.
گل پرور، محسن؛ سمسار، امیرحسین و آتش پور، حمید.(1390). نقش پنج عامل بزرگ شخصیت در پیوند میان عدالت سازمانی ادراک‌شده بارفتارهای ضد تولید، روانشناسی معاصر، 6 (2)، 1-14.
محسنی کبیر، زهره و موسوی کاشی، زهره.(1400). تأثیر سرپرستی توهین‌آمیز بر رفتار کاری ضد تولید کارکنان، رفتار شهروندی سازمانی و پنهان سازی دانش با نقش واسطه ای عدالت سازمانی. مطالعات رفتار سازمانی، 10(1)، 179-222.
مرامی، مهناز؛ اکبری، بهمن و ابوالقاسمی، عباس.(1399). مقایسه اثربخشی برنامه‌های آموزشی هوش معنوی و تاب‌آوری بر رفتارهای ضد تولید کارکنان یک کارخانه صنعتی. مشاوره شغلی و سازمانی، 12(44)، 51-70.
نعامی، عبدالزهرا؛ هاشمی، سید اسماعیل؛ شبانی، شیخ و انصافداران، فریده.(1392). بررسی رابطه علی تطابق در محیط کار با رفتارهای مدنی سازمانی و رفتارهای ضدتولید در محیط کار با میانجی‌گری انگیزش شغلی، مشاورة شغلی و سازمانی، 5، (16)، 109-127.
نیک منش، شمس الدین؛ لیلی دوست، فاطمه؛ زرجو، شبنم و موسوی، مجید.(1398). بررسی نقش تأثیر طفره‌روی اجتماعی کارکنان در رابطه ی بین رضایت شغلی و رفتار های ضد تولید کارکنان سازمان تأمین اجتماعی شهر هشت پر. مدیریت منابع انسانی پایدار، 1(1), 167-186.
هارونی، عباس؛ ابراهیم زاده دستجردی، رضا؛ صادقی دهچشمه، مهرداد و صادقزاده، نازنین.(1397). تأثیر فضای اخلاقی سازمان از طریق رفتار شهروندی سازمانی بر رفتارهای ضد تولید سازمانی در شرکت ساپکو، مهندسی، مدیریت نوین، 7(21)،21-91.
Appelbaum, S. H.; Iaconi, G. D. and Matousek, A.(2007). Positive and Negative Deviant Workplace Behaviors: Causes, Impacts, and Solutions. Corporate Governance, 7, 586 – 598.
Chao Miao, Ronald H. Humphrey, Shanshan Qian.(2017). Are the emotionally intelligent good citizens or counterproductive? A meta-analysis of emotional intelligence and its relationships with organizational citizenship behavior and counterproductive work behavior, Personality and Individual Differences, 116,144-156.
Chehrazi, S. (2015). Study the Effect of Servant Leadership Style on Anti-Production Behavior of Employees. Organizational Behaviour Studies Quarterly, 4(2), 118-99.
Chirasha, V. and Mahapa, M.(2012). An Analysis of the Causes and Impact of Deviant Behaviour in the Workplace: The Case of Secretaries in State Universities. Journal of Emerging Trends in Economics and Management Sciences, 3(5), 415-421.
Mackey, J. D.; McAllister, C. P.; Maher, L. P. and Wang, G.(2018). Leaders and Followers Behaving Badly: A Meta‐Analytic Examination of Curvilinear Relationships Between Destructive Leadership and Followers’ Workplace Behaviors. Personnel Psychology,72(1), 3-47.
Howell, A. J.; Digdon, N. and Buro, K.(2010). Mindfulness Predicts Sleep-Related Self- Regulation and Well-Being. Personality and Individual Differences, 48, 419-424.
Makhdoom, I. F.; Atta, M. and Malik N. I.(2019(. Counterproductive Work Behaviors as an Outcome of Job Burnout among High School Teachers, Bulletin of Education and Research, 2 (41), 79-92
Jones, M. and Alony, I.(2011). Guiding the Use of Grounded Theory in Doctoral Studies–an Example from the Australian Film Industry. International Journal of Doctoral Studies, 6, 95-114.
Ma, L. and Li, W.(2019). The Relationship Between Stress and Counterproductive Work Behavior: Attachment Orientation as a Moderate. Open Journal of Social Sciences, 7, 413-423.
Marcus, B.; Taylor, O. A.; Hastings, S. E.; Sturm, A. and Weigelt, O. (2016). The Structure of Counterproductive Work Behavior: A Review, a Structural Meta-Analysis, and a Primary Study. Journal of Management, 42(1), 203–233.
Menard, J.; Brunet, L.; Savoie, A.; Daele, A. and Flarnent, A. (2007). Anti-social Behaviour at Work: the Best Predictors of Anti-Production and Anti-Property Behaviours. Psychologie du Travail et des Organisations. 13, 47-62.
Nikmanesh, S.; Leilidoost, F.; Zarjou, S. and Mousavi, M.(2019). Investigating the Role of Employee Social Avoidance Effect on the Relationship between Job Satisfaction and Anti-Production Behaviors of Hashtpar Social Security Organization. Journal of Sustainable Human Resource Management, 1(1), 167-186.
Roodsaz, H.; Rezaie Manesh, B. and Tavakoli Sh.(2012). Effect of Organizational Citizenship Behavior on Competitive Advantage. Emprovement Management Studies, 22(68), 109-134.
Shoss, M.; Penney, L. and Hunter, E.(2010). Can Counterproductive Work Behaviors Be Productive? CWB as Emotion-Focused Coping. Journal of Occupational Health Psychology, 15(2), 154–166. 
Whelpley, C.E. and McDaniel, M.A.(2016). Self-Esteem and Counterproductive Work Behaviors: a Systematic Review, Journal of Managerial Psychology,  (31), 4, 850-863.
Yang, F.; Li, X.; Song, Z.; Li, Y. and Zhu, Y.(2018). Job Burnout of Construction Project Managers: Considering the Role of Organizational Justice. Journal of Construction Engineering and Management, 144(11), 04018103.
Yang, J. H.; Lin, C. C.; Fang, S. C.  and Huang, C. Y.(2019). An Uncertainty Management Theory on the Effects of Abusive Supervision. Management Decision, (57), 11, 3079-3095
Yang, J. and Treadway, D.C.(2018). A Social Influence Interpretation of Workplace Ostracism and Counterproductive Work Behavior. Journal of Business Ethics,148, 879–89.
Zhang, L.; Huang, Q. and Jiang, Y.(2018). Anti-Production Work Behavior: Research Perspective, Content and Design. Psychological Science Progress, 26, 306-318.
Zhang, Y.; Liu, X.; Xu, S.; Yang, L. Q. and Bednall, T. C.(2019). Why Abusive Supervision Impacts Employee OCB and CWB: a Meta-Analytic Review of Competing Mediating Mechanisms. Journal of Management, 14(3), 132–156.