ارائه سیاست‌های بهره‌برداری از روش‌های اکتساب فناوری‌ در صنایع دفاعی جمهوری اسلامی ایران با استفاده از تحلیل توانمندی – امکان‌پذیری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری سیاستگذاری سیاستگذاری علم و فناوری، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

2 کارشناسی ارشد مهندسی صنایع، دانشکده مهندسی صنایع، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران، ایران

3 استادیار دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران، تهران، ایران.

10.22034/qjimdo.2023.376452.1546

چکیده

زمینه و هدف: برای اکتساب فناوری، روش­های متعددی وجود داشته که هر کدام مزایا و معایب ویژه به خود را دارد؛ پس روش‌های اکتساب قابل اجرا باید شناسایی شوند. هدف از این مطالعه، تبیین سیاست­های بهره­برداری از روش­های مختلف اکتساب فناوری توسط صنایع دفاعی جمهوری اسلامی ایران و در نتیجه شناسایی مهمترین روش­های اکتساب قابل اجرا است.
روش‌شناسی: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی، از نظر روش توصیفی و از نظر رویکرد، آمیخته کیفی – کمی است. در این پژوهش از روش مطالعات کتابخانه­ای و مصاحبه با خبرگان و کارشناسان برای گردآوری داده‌ها استفاده شد. ابتدا کلیه روش­های ممکن برای اکتساب فناوری از طریق مرور ادبیات شناسایی و سپس با استفاده از نظرات 25 نفر از خبرگان حوزه مدیریت دفاعی، غربال و نهایی شدند. در ادامه بر اساس روش طبقاتی تصادفی، 96 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین شد. با استفاده از روش­شناسی مورد استفاده در ماتریس اهمیت - عملکرد، نظرات خبرگان تلفیق شد. سپس قابلیت اجرایی هر روش احصاء و نتایج در ماتریس توانمندی – امکان­پذیری منعکس شدند.
یافته‌ها: بر اساس جایابی روش­های اکتساب در ماتریس توانمندی– امکان‌پذیری، روش­های کلیدی اکتساب فناوری با قابلیت اجرایی بالا در صنایع دفاعی کشور به ترتیب شامل: تحقیق و توسعه داخلی، آموزش و تحصیل، جذب کارکنان کلیدی، مهندسی معکوس، تحقیق و توسعه مشترک، خرید، قرارداد تحقیق و توسعه، سرمایه­گذاری مشترک، پیمانکاری، ادغام، تملک شرکت، لیسانس و تملک سهام می­شود. برای سایر روش­ها نیز سه سیاست بهبود توانمندی، ذخیره راهبردی و صرف­نظر پیشنهاد شد.
نتیجه‌گیری: هم ماتریس تحلیلی ارائه شده و هم سیاست­های تبیین شده برای بهره­برداری از هر روش اکتساب می­تواند جهت برنامه­ریزی ارتقاء قابلیت­های اکتساب و انتقال فناوری در صنایع دفاعی کشور مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدآبادی، محمدحسن؛ کرامتی، محمدعلی و سهرابی، طهمورث.(1399). الگوی نمایانگر معیارهای اصلی انتخاب استراتژی تکنولوژی آینده‌‎نگر در صنایع پیشرفته هوافضا. نشریه آینده‌پژوهی دفاعی، 5(18)،141-168.
اسدی­فرد، رضا؛ خالدی، آرمان و نوذری، مریم.(1400). روش های انتقال و اکتساب فناوری. تهران: انتشارات مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
امیرخانی، امیرحسین و اسفندیاری، محمدجواد.(1391). بررسی روش‌های انتقال اثربخش فناوری. نشریه رشد فناوری، 8(31)، 2-11.
آراستی، محمدرضا؛ مدرس­یزدی، محمد و دلاوری، مهدی.(1387). ارایه مدلی جامع برای انتخاب روش مناسب انتقال فناوری. نشریه مدیریت و اقتصاد شریف، 24(43)، 145-153.
باقری مقدم، ناصر؛ صحاف زاده، مهدی؛ امامیان، سید محمدصادق و ایران­خواه، عبدالله.(1387). انتخاب رویکرد مناسب در تعیین اولویت های تحقیقاتی فناوری، فناوری غشا در شرکت ملی گاز ایران. نشریه سیاست علم و فناوری، 1(4)، 1-18.
باقری­مقدم، ناصر؛ قاضی­نوری، سید سپهر؛ معلمی، عنایت­الله و موسوی­درچه، سید مسلم.(1397). روش‌شناسی تدوین اسناد ملی فناوری های راهبردی، تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
بهرامی­پور، حسین؛ مجیدپور، مهدی و قدسی­پور، سید حسن.(1399). مزایا و معایب هر یک از راهبردهای اکتساب فناوری، هفدهمین کنفرانس بین المللی مدیریت، تهران.
خلیل، طارق.(2012). مدیریت تکنولوژی: رمز موفقیت در رقابت و خلق ثروت، ترجمه سید محمد اعرابی و داود ایزدی. تهران،: دفتر پژوهش­های فرهنگی.
دالاس، بوید؛ لوئیس، جفری و جاشواج، پالک.(1399). راهبردهای جمهوری خلق چین برای اکتساب فناوری‌های پیشرفته. ترجمه قاسم فولادی و وحید زارعی. تهران: موسسه آموزشی تحقیقاتی صنایع دفاعی.
رئوفیان، علی؛ کازرونی، حنیف و میرزاپور، ابوالفضل.(1400). تعیین اهمیت روش‌های اکتساب فناوری بر اساس شاخص‌های دفاعی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه آماد و فناوری دفاعی، 4 (1)، 11-34.
سند جامع علم و فناوری در حوزه دفاعی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران.(1399). تهران، دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
فاطمی، مهدی و آراستی، محمدرضا.(1398). اولویت‌گذاری حوزه‌های علم، فناوری و نوآوری، سیاست علم و فناوری، 12(2)، 119-133.
قاضی­نوری، سید سپهر و قاضی­نوری، سید سروش.(1396). مقدمه‌ای بر سیاستگذاری علم، فناوری و نوآوری، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
مجیدپور، مهدی و مجیری فاطمه.(2019). سیر تحول مفاهیم و سیاست‌های انتقال فناوری بین‌المللی. سیاست علم و فناوری، 12(2)، 425-437.
مجیدپور، مهدی و منوری، صدیقه.(1399). اولویت گذاری فناوری های پیشرفته با معیارهای چندگانه، هفدهمین کنفرانس بین المللی مدیریت، تهران.
محمدی، مهدی و صابرفرد، علیرضا.(1392). ملاحظات امنیتی و حفاظتی در اکتساب فناوری دفاعی درجامعه نیروهای مسلح ج.ا.ا و راه کارهای مقابله‌ای. فصلنامه پژوهش های حفاظتی امنیتی، 2(7)، 23-58.
مدلیل، محمد.(1392). ارائه مدلی جهت انتخاب روش مناسب اکتساب تکنولوژی با استفاده از رویکرد ترکیبی فرآیند تحلیل شبکه ای و دیمتل مطالعه موردی شرکت فولاد خوزستان، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه اصفهان - دانشکده اقتصاد و علوم اداری.
نژادنوری، مهدی و نظری­زاده، فرهاد.(1387). شـیوه انتخـاب فنـاوری‌هـای اولویـت دار دفـاعی چهـار کـشور (آمریکـا، انگلیس، رژیم اشغالگر قدس و اسـترالیا)، تهران: موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
Bengoa, A., Maseda, A., Iturralde, T. and Aparicio, G.(2021). A Bibliometric Review of the Technology Transfer Literature. The Journal of Technology Transfer, 46(5), 1514-1550.‏
Chan, K.-Y., Lim, K. H. and Uy, M. A.(2020). Entrepreneurship-Professionalism-Leadership: A Framework for Nurturing and Managing the R&D Workforce for a National Innovation Ecosystem. In Entrepreneurship–Professionalism–Leadership (pp. 177-207): Springer.
Chen, L.-C. J. R. P.(2009). Learning Through Informal Local and Global Linkages: The Case of Taiwan's Machine Tool Industry. Research Policy, 38(3), 527-535.
Chiesa, V.(2001). R&d Strategy & Organisation: Managing Technical Change In Dynamic Contexts (Vol. 5): World Scientific.
Chiesa, V.  and  Manzini, R.(1998). Organizing for Technological Collaborations: A Managerial Perspective. R&D Management, 28(3), 199-212.‏
Chu, R. K. and  Choi, T.(2000). An Importance-Performance Analysis of Hotel Selection Factors in the Hong Kong Hotel Industry: a Comparison of Business and Leisure Travellers. Tourism Management, 21(4), 363-377.‏
Cohen, W. M. and  Levinthal, D. A.(1990). Absorptive Capacity: A New Perspective on Learning and Innovation. Administrative Science Quarterly, 35(1), 128-152.‏
Cunningham, J. A., Harney, B., Fitzgerald, C., Cunningham, J. A., Harney, B. and  Fitzgerald, C.(2020). Technology Transfer Offices: Roles, Activities, and Responsibilities. Effective Technology Transfer Offices: A Business Model Framework, 1-14,‏ DOI:10.1007/978-3-030-41946-2_1.
Faghih, H., Ghazinoory, S. and  Elyasi, M.(2020). A Manual for Technology Acquisition Method Selection: The Three-dimensional Model of the Interaction of Factors Related to Owner, Receiver and the Nature of Technology. Journal of Science and Technology Policy, 13(3), 83-100.‏
Ford, D.(1988). Develop Your Technology Strategy. Long Range Planning, 21(5), 85-95.‏
Gassler, H., Polt, W., Schindler, J., Weber, M., Mahroum, S., Kubeczko, K. and  Keenan, M.(2014). Priorities in Science and Technology Policy-an International Comparison, Project Report,‏ Institut für Technologie- und Regionalpolitik (InTeReg).
Georghiou, L.(Ed.).(2008). The Handbook of Technology Foresight: Concepts and Practice. Edward Elgar Publishing.‏
Grebenyuk, A., Shahsnov, S. and  Sokolov, A.(2016). S&T Priority Setting. International Practices and the Case of Russia. HSE Working papers WP BRP 67/STI/2016, National Research University Higher School of Economics.
Halili, Z.(2020). Identifying and Ranking Appropriate Strategies for Effective Technology Transfer in the Automotive Industry: Evidence from Iran. Technology in Society62, 101264.‏
Hawes, J. M. and  Rao, C. P.(1985). Using Importance-Performance Analysis to Develop Health Care Marketing Strategies. Journal of Health Care Marketing, 5(4),19-25.
Huang, Y. K., Kuo, Y. W. and  Xu, S. W.(2009). Applying Importance-Performance Analysis to Evaluate Logistics Service Quality for Online Shopping among Retailing Delivery. International Journal of Electronic Business Management, 7(2),128-136.‏
Kang, B. J.(2014). Exploring Governance Models of Science & Research Parks and Related Organizations. World Technopolis Review, 3(1), 39-54.‏
Khalil, T. M.(2000). Management of Technology: The Key to Competitiveness and Wealth Creation, McGraw-Hill.‏
Little, A. D.(1981). The Strategic Management of Technology European Management Forum, Davos. Gartner.‏
Majidpour, M.(2017). International Technology Transfer and the Dynamics of Complementarity: A New Approach. Technological Forecasting and Social Change, 122, 196-206.‏
Kurokawa, S.(1993). In-House R&D Versus External Technology Acquisitions: Small Technology-based Firms in the US and Japan, DOI:10.1109/17.584921.
Matzler, K., Sauerwein, E. and  Heischmidt, K.(2003). Importance-Performance Analysis Revisited: the Role of the Factor Structure of Customer Satisfaction. The Service Industries Journal23(2), 112-129.‏
Mirimoghadam, M. and  Ghazinoory, S.(2017). An Institutional Analysis of Technological Learning in Iran's Oil and Gas Industry: Case Study of South Pars Gas Field Development. Technological Forecasting and Social Change, 122, 262-274.‏
Mowery, D. C. and  Rosenberg, N.(1989). New Developments in US Technology Policy: Implications for Competitiveness and International Trade Policy. California Management Review32(1), 107-124.‏
Nelson, R. R.(1985). An Evolutionary Theory of Economic Change. Harvard University Press.‏
Oh, H.(2001). Revisiting Importance–Performance Analysis. Tourism Management, 22(6), 617-627.‏
Park, H., Yoon, J. and  Kim, K.(2012). Identifying Patent Infringement Using SAO Based semantic Technological Similarities. Scientometrics, 90(2), 515-529.‏
Pavitt, K.(1993). What do Firms Learn from Basic Research. Foray D and Freeman C (eds) Technology and the Wealth of Nations: The Dynamics of Constructed Advantage.‏
Phillips, F. Y.(2013). Market-Oriented technology Management: Innovating for Profit in Entrepreneurial Times. Springer Science & Business Media.‏
Pike, S.(2005). The Use of Repertory Grid Analysis and Importance-Performance Analysis to Identify Determinant Attributes of Universities. Journal of Marketing for Higher Education14(2), 1-18.‏
Radosevic, S.(1999). International Technology Transfer and Catch-up in Economic Development. Edward Elgar Publishing.‏
Rosado-Serrano, A., Paul, J. and  Dikova, D.(2018). International Franchising: A literature review and research agenda. Journal of Business Research, 85, 238-257.‏
Salo, A. and  Liesiö, J.(2006). A Case Study in Participatory Priority Setting for a Scandinavian Research Program. International Journal of Information Technology & Decision Making5(1), 65-88.‏
Schiling, M. A.(2019). Strategic Management of Technological Innovation, McGraw-Hill
Son, S. H., Park, B., Oh, S. H. and  Yu, H. Y.(2006, July). Priority Setting of future Technology area based on Korean Technology Foresight Exercise. In 2006 Technology Management for the Global Future-PICMET 2006 Conference (Vol. 3, pp. 1481-1487). IEEE.‏
Stock, G. N. and  Tatikonda, M. V.(2000). A Typology of Project-Level Technology Transfer Processes. Journal of Operations Management, 18(6), 719-737.‏
Tamayo, M. P. and  Huergo, E.(2017). Determinants of Internal and External R&D Offshoring: evidence from Spanish firms. Industry and Innovation24(2), 143-164.‏
Tidd, J. and Bessant, J. R.(2020). Managing Innovation: Integrating Technological, Market and Organizational Change: John Wiley & Sons.
Tsuji, M. J. A.(2003). Technological Innovation and the Formation of Japanese Technology: the Case of the Machine Tool Industry. Ai & Society,  17(3), 291-306.