شناسایی و تبیین عوامل پیشایندی و پسایندی انحراف خلاق با روش دلفی فازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه مدیریت بازرگانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

2 گروه مدیریت دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران.

3 مدیریت، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

4 دانشجوی دکتری گروه مدیریت دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران.

10.22034/qjimdo.2023.392290.1578

چکیده

زمینه و هدف: انحراف خلاق به‌معنای سرپیچی و نافرمانی از دستورهای مدیران برای پیگیری ایده‌های جدید و خلاقانه است که می‌تواند نتایج مثبتی را برای سازمان به‌همراه داشته باشد. هدف پژوهش حاضر شناسایی و اولویت‌بندی پیشایندها و پسایندهای انحراف خلاق با استفاده از روش دلفی فازی است.
روش‌شناسی: این پژوهش از نظر روش، نوعی پژوهش آمیخته است و از نظر  نوع استفاده، پژوهشی کاربردی و اکتشافی است. جامعه آماری پژوهش شامل اساتید رشته مدیریت و کارشناسان استانداری چهارمحال‌و بختیاری بود که 16 نفر از آنها بر اساس اصل کفایت و اشباع نظری و توسط نمونه‌گیری گلوله برفی انتخاب شدند. جهت گردآوری داده‌ها در بخش کیفی از مصاحبه نیمه‌ساختاریافته و برای جمع‌آوری داده‌ها در بخش کمی از پرسشنامه دلفی استفاده شد. روایی ابزار گردآوری اطلاعات با روش روایی نظری و روایی محتوایی و پایایی آن با استفاده از روش درون‌کدگذار-میان‌کدگذار آزمون شد. برای سنجش روایی پرسشنامه، از روش اعتبار محتوا و برای سنجش پایایی از روش نرخ ناسازگاری استفاده شد.
یافته‌ها: بر اساس تحلیل داده‌‌ها، مهم‌ترین عوامل از بین پیشایندهای انحراف خلاق به ترتیب شامل ضریب هوشی بالا، ریسک‌‌پذیر بودن، تفکر خلاق و مبهم بودن قوانین، عوامل انگیزشی، تسلط کارکنان بر قوانین و حمایت مدیریت بودند و از میان پسایندها، ایجاد عملکرد خلاقانه و افزایش قابلیت نوآوری، افزایش کارایی سازمانی، تسریع در اهداف سازمان و رفع برخی از مشکلات سازمانی جزء مهم‌ترین عوامل هستند.
نتیجه‌گیری: انحراف خلاق، پیامدهای عملی مهمی برای سازمان دارد. مدیران با دادن حدی از فردگرایی و استقلال روانی به کارکنان می‌توانند انحراف خلاق و تلاش‌های خلاقانه را در میان کارکنان تشویق کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آذر، عادل و فرجی، حجت.(1381). علم مدیریت فازی، تهران، نشر اجتماع.
حبیبی، آرش؛ ایزدیار، صدیقه و سرافرازی، اعظم.(1393). تصمیم‌گیری چند معیاره فازی، نشر کتیبه گیل.
سپهوند، رضا؛ فتحی چگنی، فریبرز و سلیمی، نجمه.(1399). جرأت‌ورزی مدیر و انحراف خلاق: تبیین نقش میانجی شبکه‌سازی سیاسی در دانشگاه‌های دولتی ایران. فصلنامه مطالعات رفتار سازمانی، 9(3)، 85-104.
شریعت‌نژاد، علی؛ موسوی، سیده نسیم و جعفری، محمد.(1399). بررسی تأثیر انحراف خلاق بر اینرسی نوآوری با نقش میانجی هوشمندی منابع انسانی. مدیریت بهره‌وری، 16(1)، 109-134.
ویشقلی، مهدیه و رستگار، عباسعلی.(1400). تأثیر قراردادهای نامتعارف بر انحراف خلاق: تحلیل نقش میانجی خودبرتربینی روانشناختی و آوای سازنده کارکنان(مورد مطالعه: شرکت ارتباطات مبین نت). پژوهش‌های مدیریت منابع سازمانی، 11(4)، 160-181.
وحدتی، حجت؛ موسوی‌نژاد، سیدهادی؛ حکاک، محمد و نظرپوری، امیرهوشنگ.(1398). ارائه مدل انحراف خلاق: رویکرد کیفی، فصلنامه علمی چشم‌انداز مدیریت دولتی، 10(1)، 15-37.
Acharya,  P. and Taylor, R.(2012). Innovative Deviance: An Investigation of the Relationships between Social Control, Creativity and Innovation in Organizations. Academy of Business Research Journal, 1, 49-58.
Dahling, Jason J., Samantha L. Chau, David M. Mayer, and Jane B. Gregory. (2012). Breaking Rules for the Right Reasons? An Investigation of Pro-social Rule Breaking. Journal of Organizational Behavior, 33 (1): 21–42
Davis, P. J. and Simpson, E.(2017). Resource-based Theory, Competition and Staff Differentiation in Africa: Leveraging Employees as A Source of Sustained Competitive Advantage. American Journal of Management, 17(1), 19-33.
Dye, B. and Dye, K.(2020). Entrepreneurs in the Philippines: Creative Deviance as a Response to Institutional Anomie, Research Handbook on Entrepreneurship in Emerging Economies: A Contextualized Approach. Edward Elgar Publishing, Chapter 11, 205-222.
Galperin, B.L. (2002). Determinants of Deviance in the Workplace: An Empirical Examination of Canada and Mexico. Unpublished doctoral dissertation, Concordia University, Montreal, Canada.
Kimura, Y.(2022). Group and Creative Deviance: Applying Organizational Behavior Research to Crises such as the COVID-19 Pandemic. Journal of Strategic Management Studies, 13(2), 63-77.
Lin, B., Mainemelis, Ch. and Kark, R.(2016). Leaders' Responses to Creative Deviance: Differential Effects on Subsequent Creative Deviance and Creative Performance. The Leadership Quarterly, 27(4), 537–556.
Liu, X., Baranchenko, Y., An, F., Lin Z. and Ma, J.(2021). The Impact of Ethical Leadership on Employee Creative Deviance: The Mediating Role of Job Autonomy. Leadership & Organization Development Journal, 42(2), 219-232.
Mainemelis, Ch.(2010). Stealing Fire: Creative Deviance in the Evolution of New Ideas. Academy of Management Review, 35(4), 558-578.
Merton, R. (1938). Social Structure and Anomie. American Sociological Review, 3, 672-682.
Morrison, Elizabeth W. (2006). Doing the Job Well: An Investigation of Pro-social Rule-Breaking. Journal of Management, 32 (1): 5–28.
Sarpong, D., Appiah, G., Jianxiang, B. and Botchie, D.(2018). In Direct Breach of Managerial Edicts: A Practice Approach to Creative Deviance in Professional Service Firms. R&D Management, 48(5), 580-590.
Sharma, N.(2022). Using Positive Deviance to Enhance Employee Engagement: An Interpretive Structural Modelling Approach. International Journal of Organizational Analysis, 30(1), 84-98.
Shukla, J. and  Kark, R.(2020). Now You Do It, Now You Don’t: The Mixed Blessing of Creative Deviance as a Prosocial Behavior. Frontiers in Psychology, 11, 1-18.
Tenzer, H. and Yang, P.(2019). The Impact of Organisational Support and Individual Achievement Orientation on Creative Deviance. International Journal of Innovation Management, 24(2), 2050020.
Tenzer, H. and Yang, P.(2019). Personality, Values, or Attitudes? Individual-Level Antecedents to Creative Deviance. International Journal of Innovation Management, 23(02), 1950009, 1-36.
Zhou, J. and Hoever, I.J.(2014). Research on Workplace Creativity: A Review and Redirection. Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behavior, 1(1), 333-359.
Vadera, A.K., Pratt, M.G. and Mishra, P.(2013). Constructive Deviance in Organizations: Integrating and Moving Forward. Journal of Management, 39(5), 1221-1276.
Vadera, A.K. and Pratt, M.G.(2013). Love, Hate, Ambivalence, or Indifference? A Conceptual Examination of Workplace Crimes and Organizational Identification. Organization Science, 24(1), 172-188.