الگوی عوامل موفقیت جانشین‌پروری برای مدیران دانشگاهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه مدیریت آموزشی، واحد علوم و تحقیقات، ‌دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه، ساوه، ایران

3 استاد دانشگاه علوم بهزیستی، تهران، ایران.

4 استادیار دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران

10.22034/qjimdo.2023.396113.1585

چکیده

زمینه و هدف: افزایش نیاز سازمان‎ها به مدیران و کارکنانی توانمند‌تر، مستعد‌تر، ماهر‌تر و شایسته‌تر از مدیران امروزی تربیت و پرورش آنها امری اجتناب‎ناپذیر نموده است. بر‌ این اساس، در پژوهش حاضر به شناسایی عوامل موفقیت جانشین‌پروری در مدیران دانشگاه علوم پزشکی مشهد پرداخته شده است.
روش‌شناسی:‌ این تحقیق از نظر هدف کاربردی و رویکرد آن، آمیخته اکتشافی است. در بخش کیفی از روش تحلیل محتوا و ابزار مصاحبه و در بخش کمی از روش پیمایش و ابزار پرسشنامه استفاده گردید. تحلیل داده‌ها در بخش کیفی به کمک کدگذاری و در بخش کمی از مدل‌سازی معادلات ساختاری (نرم‌افزار پی‌اِل‌اِس) انجام شد.
یافته‌ها: بر اساس تحلیل داده‌های کیفی تعداد 59 شاخص در قالب 10مقوله فرعی(مدیریت رهبری، مدیریت منابع انسانی، مدیریت استعداد، برنامه‌ریزی راهبردی، ساختار سازمانی، فرهنگ سازمانی، مدیریت فرآیندها، فناوری اطلاعات، منابع مالی و عوامل سیاسی) شناسایی شدند که در سه دسته مقوله اصلی عوامل ساختاری، عوامل زمینه‌ای و عوامل رفتاری دسته‌بندی شدند. نتایج حاصل از معادلات ساختاری نیز بیان‌گر اعتبار و برازش مناسب مدل تحقیق بوده است.
نتیجه‌گیری: موفقیت و بقای سازمان‌ها به ‌وجود کارکنان مناسب در زمان مناسب وابسته است. برنامه‌ریزی جانشین‌پروری تلاشی نظام‌مند و هدف‌مند در یک سازمان برای حصول اطمینان از تداوم  اثربخشی کارکنان در سمت‌های کلیدی، نگهداشت و توسعه سرمایه‌های فکری برای آینده و تشویق به پیشرفت فردی است. توجه به عوامل موفقیت برنامه‌های جانشین‌پروری و سرمایه‌گذاری بر اساس اولویت آنها می‌تواند موجبات کاهش هزینه و حداکثرسازی دستاوردها را فراهم نماید.

کلیدواژه‌ها


آذر، عادل و خرمی، امیر.(1399). ارائه چارچوبی از عوامل موفقیت برنامه جانشین‌پروری در سازمان‌های دانش‌محور. پژوهش‌های مدیریت منابع سازمانی،۱۰(۳)،۱-۲۳.
بردبار، غلامرضا؛ کریمی، اوژن؛ زارع، ناصر و کنجکاومنفرد، امیر رضا.(1391) شناسایی مولفه‌های شایسته‌گزینی برای بهینه‌سازی مدل جانشین‌پروری، دوفصلنامه پژوهش­های مدیریت منابع انسانی، 4(1)، 87-114.
حسینی، سیدمیلاد؛ ضرغامی، حمیدرضا و زروندی، جواد.(1398). ارائه مدلی برای جانشین‌پروری در خلبانی و آموزش خلبانی در نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی‌ ایران(مطالعه موردی دانشگاه علوم و فنون هوایی شهید ستاری). همایش «گام دوم انقلاب پیشرانها، چالشها و الزامات تحقق در نیروی هوایی ارتش،تهران.
دهقانپور فراشاه، علی.(1390). الگوی برنامه‌ریزی جانشین پروری، بررسی موضوع در شرکت‌های زیرمجموعه وزارت دفاع جمهوری اسلامی ‌ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
داوودی، سیدعلی و یعقوبی، نورمحمد.(1398). چهارچوبی برای استعدادیابی و جانشین‌پروری در نظام آموزش عالی. فصلنامه پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی،10(1)، 185-1۶1.
رجایی، زهرا؛ مهرپرور، مریم و فیروزیان، محیا.(1401). بررسی تأثیر باورهای سقف شیشه‌‌ای بر جانشین‌‌پروری و سبک رهبری زنان در پست‌‌های مدیریتی (مورد مطالعه: معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد). فصلنامه زن در توسعه و سیاست، 20(1)، 68-45.
زین الدین بیدمشکی، زهره؛ عدلی، فریبا و وزیری،مژده.(1393). مقایسه وضعیت موجود جانشین‌پروری و مدیریت استعداد با وضعیت مطلوب آن در نظام آموزش عالی. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 72، 51-72.
شجاعی، سیدعمادالدین؛ دری، بهروز و باغبان، کامبیز.(1387). طراحی و تبیین مدل تفصیلی نظام جانشینی و جایگزینی تجربه پالایش وپخش، چهارمین کنفرانس توسعه منابع انسانی،تهران.
علی شعار، آرش.(1397)، بررسی تاثیر ارزیابی عملکرد بر مدیریت جانشین پروری، پنجمین کنفرانس ملی پژوهشهای کاربردی در مدیریت و حسابداری، تهران.
فراحی، محمدمهدی و بیگی نصرآبادی، فاطمه.(1397)، مطالعه مروری نظام جانشین‌پروری با تاکید بر ابعاد و مدل‌ها، یازدهمین کنفرانس بین المللی حسابداری و مدیریت و هشتمین کنفرانس کارآفرینی و نوآوری‌های باز. تهران.
محمدی دیانی. مریم؛ خاشعی. وحید و زاهدی راد. مرتضی.(1401). گفتمان کاوی جانشین­پروری در یک سازمان دولتی با رویکرد انتقادی. فصلنامه چشم­انداز مدیریت دولتی، دوره 13(2)، 139-117.
ملائی حاجبی، ندا و قوام، عباس.(1399)، بررسی رابطه مدیریت استعداد با جانشین‌پروری نیروی انسانی در دانشگاه علوم پزشکی کرمان، مطالعات مدیریت و کارآفرینی، 32، 313-299.
نسبی. نرجس سادات؛ جلالی. فریده؛ بردبار. نجمه؛ فصیحی­نیا. حامد؛ انصاری، پگاه و باستانی. پیوند.(1398).  شناسایی ابعاد جانشین­پروری و تدوین مولفه­های انتخاب مدیران شبکه­های بهداشتی و درمانی، راهبردهای مدیریت در نظام سلامت، 4(2)، 183-173.
Adewale, O.O., Abolaji, A.J. and Kolade, O,J.(2011). Succession Planning and Organizational Survival: Empirical Study on Nigerian Private Tertiary Institutions. Serbian J Management, 6(2),231-46.
Ashnagohar, N., Sharifi, A. and Imani, M.(2017). Presenting a Model to Provide the Succession for the Managers of Education and Training Organization. Iran J Educ Soc,1(5),12-28.
Budhiraja, S. and Pathak, U. K.(2018), Dynamics of Succession Planning for Indian Familyowned Businesses: Learning from Successful Organizations, Human Resource Management International Digest, 26(4), 31-33.
Chavez, J. (2018). The Case for Succession Planning, Strategic Finance–Careers, Singapore Management Review, 24(3), -3-21.
Crane, B. and Hartwell, Ch .J. (2019). Global Talent Management: A life Cycle View of the Interaction Between Human and Social Capital, Journal of World Business, Elsevier, 54(2), 82-92.
Cynthia, A.(2016). A Call to Action: Succession Planning Needed, Newborn and Infant Nursing Reviews, 16(3), 161-163.
Donner, E.M., Gridley, D., Ulreich, S. and Bluth, E.I.( 2017). Succession Planning and Management: the Backbone of the Radiology Group's Future. Journal of the American College of Radiology,14(1),125-129
Fapohunda, T.M.(2015). Human Resource Planning and Succession Planning in Nigeria’s Higher Education. Int J Res Manag Bus Stud, 2(2),59-65.
Ganu, J. and Boateng,P.A.(2013). Developing Entrepreneurial Ventures in Ghana Through Succession Planning, European Journal of Business Management, 5(6), 52-58.
Gray, F. and Brad, S.(2009). Effective Board Succession Planning, Annual Conference for Nonprofit Leaders and Their Boards of Directors Tuesday, May 12. Lipscomb University.
Iglesias, M.V.(2015), Does a Family-First Philosophy Affect Family Business Profitability? An Analysis of Family Businesses in Midwest, Master’s thesis, Purdue University, available at: http://docs.lib.purdue.edu/openaccess (accessed 20 January 2018).
Alexandra, M. and Kammerlander, N.(2015).Trusted Advisors in a Family Business’s Succession-Planning Process—An Agency Perspective, Journal of Family Business Strategy, 6(1), 45-57.
Mateso, E.E.P. (2017). Understanding Succession Planning and Management Efforts at Midwestern University. Doctoral Dissertation. Retrieved from http://etd.ohiolink.Ed.
Nissan, J. and Eder, P.(1995). Practicing OD. Evaluation Review, 49(3), 76–84.
Obeidat, B.Y., Al-Hadidi, A., Tarhini, A. and Masa’deh, R.(2017). Factors Affecting Strategy Implementation: a Case Study of Pharmaceutical Companies in the Middle East. Review of International Business and Strategy, 27(3), 386-408.
 Osterhaus, N.D.(2009). Succession Planning in a Two-Year Technical College System. A dissertation: Submitted to the Faculty of the Graduate School of the University Of Minnesota. 6(4), 252-258.
Pandey, S. and Sharma, D.(2018). Succession Planning Practices and Challenges: Study of Indian Organisations. Procedia Economics and Finance, 11, 152-165.
Phillips, L.K.(2020). Succession Planning in Nursing Education Nursing Outlook In press, Corrected Proofavailable Online 8 October 2020.
Pourmirza Kalhori, R., Mosavy, F., Laei, S. and Shahsavari, S.(2018) A Study of the Status Quo and Favorable Status of Succession Management Deployment from the Viewpoint of Faculty Members at Kermanshah University of Medical Sciences. Int J Engineer Technol, 7(2), 309-13.
Rothwell,w.j.et at.(2015). Career Planning and Succession Management. Developing Your Organizations Talen – for Today and Tomorrow,2nd Edition, United States. Praeger.
Shi, H., Graves, Ch. and Barbera, F.(2018). Intergenerational Succession and Internationalisation Strategy of Family SMEs: Evidence from China. Long Range Planning, 52(4),  10.1016/j.lrp.2018.05.004.
Sundarapandiyan, N. and Babu, S.(2018). A Study on Talent Management Practices for Succession Planning with Reference to Selected IT/ ITES Organizations in Coimbatore, Tamil Nadu, 12, 65-78
Santora J. C., Bozer, G. and Kooskora, M.(2019). Views of Estonian Nonprofit executives on succession: lessons from the field, Development and Learning in Organizations: An International Journal, 33(3),5-8.
Schmaling, K., Baker, D.L., Fountain, K.C., Blume,A.W. and Boose, R.(2016). Defining Diversity: A Mixed-Method Analysis of Terminology in Faculty Applications. The Social Science Journal, 53(1), 60-66.
Umar, U.H. and Kurawa, J.M. (2019). Business Succession from an Islamic Accounting Perspective, ISRA International Journal of Islamic Finance, 11(2), 267-281.
Wobodo, C.C., Konya, K. and Nweake, L.I.(2020). Talent Management and Succession Planning: A Conceptual Assessment of Rivers State Owned Tertiary Institutions In Port Harcourt. London Journal of Research in Management and Business,19(1), 25-36.
Zeinaldidi-Bidmeshki Z.(2011). Readiness Assessment Excellent Training for Succession Planning and Talent Management Programs [dissertation]. Tehran: Alzahra University.